مزایا و معایب مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها

مسئولیت اجتماعی شرکت راهی است که شرکت‌ها نه تنها برای سودآوری تلاش می‌کنند بلکه می‌کوشند تا در حل مسائل اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی مشارکت کنند. به مفهوم ساده‌تر شرکت‌ها می‌کوشند تا مسئولیت خود را در قبال جامعه انجام دهند. وقتی شرکت‌ها در محیطی کار می‌کنند تلاش دارند بگویند حواس‌شان به سرنوشت کارکنان، ساکنان منطقه و محیط زیست و در یک نگاه کلی تر به سیاره زمین هست. این نگاه اخلاقی به تجارت و کسب و کار، گر چه مدافعان بسیاری دارد ولی منتقدان آن هم کم نیستند. اما این روش به طور کلی چه مزایا و معایبی دارد که این همه بحث و جدل حول آن شکل گرفته است.

مزایا:

• ارزش کسب و کار و سودآوری را افزایش می دهد

یک طرح مسئولیت اجتماعی بر روی روش‌های کارآیی انرژی متمرکز است، به عنوان مثال بازیافت زباله که می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد، مزیت‌هایی هم برای محیط زیست دارد. با اجرای درست و دقیق برنامه‌های محیط زیستی با پوشش رسانه‌ای مناسب، شرکت‎ها نظر تحلیلگران بازار سرمایه، سرمایه گذاران یا صاحبان شرکت و ساکنان محلی را به خود جلب می‌کنند. نتیجه این کار، وضعیت شرکت را در بین صاحبان سهام بهبود می‌بخشد و آنها  را ترغیب می‌کند تا با پیوستن به فضلیتی که از محل فعالیت‌های زیست محیطی به دست آمده، خود را شریک کنند. زیرا می‌دانند خوشنامی حاصل از فعالیت‌های زیست محیطی شرکت، به افزایش ارزش سهام و دسترسی آسانتر به سرمایه منجر می‌شود.

• باعث تقویت شهرت سازمان می شود

اجرای برنامه مسئولیت اجتماعی می تواند اعتبار و شهرت شرکت را افزایش دهد. اگر به عنوان مثال شرکتی دچار مشکلی شود و شهرتش آسیب ببیند و مشتریانش کم شوند، یک نتیجه روشن دارد و آن این که شرکت زیانده می‌شود. چنین وضعیتی به خصوص اگر به مسائل زیست محیطی مرتبط باشد به یک راه حل موثر نیاز دارد. این راه حل، اجرای یک برنامه دقیق مسئولیت اجتماعی است که می‌تواند به بهبود چهره آسیب دیده شرکت کمک کند و در نهایت به سودآوری منجر شود. در واقع در موقعیت‌های مختلف، برنامه‌های مسئولیت اجتماعی می‌تواند به عنوان بخشی از مدل کسب و کار عمل کند. پژوهش های نشان داده است که خریداران به مارک‌هایی وفادارترند که توجه جدی به نگرانی‌های محیط زیستی دارند.

• کمک به ایجاد انگیزه در بین کارمندان

تقریبا همه شرکتها می‌دانند کارمندان معتبرترین منابع یک شرکت هستند که اساس و بنیاد شرکت را تشکیل می‌دهند. توجه مداوم به کارکنان و انطباق برنامه مسئولیت اجتماعی در شرکت، انگیزه کار و فعالیت را در شرکت افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر وقتی شرکتی برای کارکنان خود عزت و احترام قائل است و برای استخدام کارکنان جدید شیوه منصفانه به دور از پارتی‌بازی و بر اساس توانایی و نیاز اقدام می کند، طبیعی است که کارکنان را به فعالیت همدلانه در شرکت تشویق می‌کند. علاوه بر این وقتی کارکنان می‌بینند که هیچ‌گونه تبعیض نژادی، قومی و جنسیتی در شرکت وجود ندارد، هم اعتماد به نفس‌شان افزایش می یابد و هم همکاری برای کار گروهی بیشتر می‌شود.

معایب:

• به هزینه و هزینه بالاتری نیاز دارد

یکی از مهمترین ایرادات اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های مسئولیت اجتماعی، هزینه‌های بالایی است که شرکت باید بپردازد. اجرای این برنامه به خصوص برای شرکت‌های کوچکتر دشوارتر است. شرکت‌های بزرگ توانایی و امکان پرداخت هزینه‌های مسئولیت اجتماعی را دارند و دست‌شان بازتر است اما شرکت‌های کوچک و متوسط که کمتر از یکصد کارمند دارند، از پس این هزینه‌ها به سادگی بر نمی‌آیند. علاوه بر این، یک نگاه به مسئولیت اجتماعی هم وجود دارد که معتقد است هزینه بالای مسئولیت اجتماعی باعث رکود در واحدهای کوچکتر می‌شود زیرا این واحدها توانایی تحمل هزینه‌های بالاتر برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تجهیزات و جلسات آموزشی برای تحقق مسئولیت اجتماعی را ندارند.

• مقاومت سرمایه گذار را افزایش دهد

شرکت‌ها برای جذب سرمایه‌گذار تلاش می‌کنند و سرمایه‌گذاران نیز به امید سودآوری، سرمایه‌گذاری می‌کنند و سهام می‌خرند اما این نگرانی همواره بین سهامداران و سرمایه‌گذاران وجود دارد که نکند فعالیت در زمینه مسئولیت اجتماعی، سودآوری را کاهش دهد. این نگرانی از آنجا ناشی شده که به نظر آنها شرکت‌های معدودی با اجرای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی توانسته‌اند سود معقولی به‌دست آورند.  علاوه بر این، دست و دل سرمایه‌گذاران همواره می‌لرزد چون می‌ترسند بخشی از منابع نقدی خود را در این کار از دست بدهند. برای همین سهامداران و سرمایه‌گذاران با توجه به سابقه اجرای برنامه‌های ناموفق مسئولیت اجتماعی در مسیر رشد درآمدها، می‌کوشند تا دست مدیران را برای اجرای این برنامه ها ببندند و آنها را محدود کنند.

• باعث شست و شوی سبز می‌شود

به گفته منتقدان، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها می‌تواند به “شتشوی سبز” ((Greenwashing منجر شود. اصطلاح شتشوی سبز به این معناست که شرکتها برخلاف ادعای‌شان دوستدار محیط زیست نیستند بلکه بر عکس به محیط زیست آسیب می‌زنند. این شرکت‌ها از مسئولیت اجتماعی فقط برای پوشاندن آسیب‌هایی استفاده می‌کنند که به محیط زیست می‌زنند. به عقیده این منتقدان، این شرکت‌ها برنامه‌های محیط زیستی را تنها به این دلیل اجرا می‌کنند که سرمایه خودشان را حفظ کنند و و سودآوری آنها تضمین شود و گرنه هیچ علاقه‌ای به اجرای برنامه‌های محیط زیستی ندارند.