آرزوی من این است که ایران صنعتی شود
محسن خلیلی عراقی 5 تیر 1308 در تهران و در خانواده ای صنعتی به دنیا آمد و بزرگترین الگوی زندگی اش پدرش بود که برای توسعه ایران بسیار تلاش کرد و از پایه گذاران صنعت برق ( کارخانه برق دولتی را با همکاری شرکت چکسلواکی اشکودا راه اندازی کرد) و سازندگان اصلی انشعابات خط لوله آب در تهران بود و با کمک و همراهی فرزندش محسن صنعت گاز مایع در ایران را پایه گذاری کرد.
محسن خلیلی فرزند سوم خانواده ای با 9 فرزند بود. پدرش محمود خلیلی، کارخانه برق دولتی اشکودا را با همکاری چکسلواکی برای تأمین برق تهران تأسیس کرد. محسن خليلی دوران ابتدایی را در مدرسه ۱۵ بهمن پشت سر گذاشت و تا سیکل اول متوسطه در مدرسه شاهپور تجریش درس خواند و بعد دوره دبیرستان را دبیرستان‌های ایرانشهر و البرز گذراند. او از کودکی و با تشویق پدر علاقه بسیاری به مسالئل فنی داشت تا جایی که در 12 سالگی به کمک پدرش در خانه کارگاه کوچکی درست کرده بود. در نهایت همین شور و شوق به مسائل فنی و ریاضیات باعث شد که در سال 1328 وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران شود و در رشته رشته الکترومکانیک تحصیل کند.
پذیرس سوربن و سفر به ینگه دنیا
محسن خلیلی با فارغ التحصیلی از دانشگاه تهران و تاثیراتی که از کودتای 28 مرداد گرفته بود، تصمم گرفت که در رشته مهندسی ادامه تحصیل بدهد و از آن جایی که در مدرسه زبان فرانسه آموخته بود، تصمیم گرفت از دانشگاه سوربن فرانسه که جزو بهترین های جهان بود و هست، در رشته مهندسی پذیرش بگیرد که موفق هم شد اما سفری که پدرش به آبادان داشت مسیر زندگی او را برای همیشه تغییر داد. « زماني كه انگليسي ها در ايران بودند، پدرم با تعدادي از دوستانش به آبادان رفته بود تا با آن ها صحبت كند و كارخانه سيمان احداث كنند و سيمان مور نياز شركت نفت را توليد كنند اما مانند موارد ديگر موافقت نشد زيرا انگليسي ها اجازه نمي دادند كه ما ترقي كنيم. پدرم با آباداني ها رفقاي نزديكي بودند، او هم آن جا با LPG آشنا شده بود كه در سيلندرها مي ريختند و انگليسي ها به صورت بسيار محدود در بعضي از خانه ها، دفاتر و ادارت به عنوان سوخت مصرف مي كردند. بعد از این سفر پدرم نزد دكتر فلاح رئيس شركت نفت رفت و موافقت او را براي استفاده از گاز مايع گرفت. آن زمان گاز مايع براي همه ناشناخته بود. در آبادان منطقه اي به نام special product area بود كه اصطلاحا به آن SPA مي گفتند؛ آن جا تركيب بوتان و پروپان را عوض و آن را تبديل به بنزين هواپيما مي كردند. در آن جا با LPG آشنا شدم. آن زمان هواپيماها ملخي بود و در ايران به تعداد محدودي وجود داشت. پدرم گفت محسن دلت مي خواهاد با من كار كني؟ پاسخم به این سوال مثبت بود. تصميم گرفتم با پدرم همكاري كنم و گفتم: مي خواهم با شما و براي صنعت كشور و تحصيل كار كنم. پدر گفت برای استفاده از گاز مابع اينجا هيچ چيزي وجود ندارد كه ياد بگيريم، بهتر است به آمريكا و اروپا برويم و آنجا مطالعه كنيم و من نيز پذيرفتم.»
سال 1954 يعني 64 سال پيش بود که محسن خلیلی به همراه پدرش راهی اروپا شدند تا روی مصرف گاز مایع و راه اندازی صنایع مرتبط با آن در ایران تحقیق کنند و اولين مقصدی که پدر و پسر که انتخاب کردند فرانسه بود. آن ها هر دو زبان فرانسه می دانستند و از همین رو ارتباط گرفتن برایشان راحت تر بود. البته پس از فرانسه راهی آلمان شدند و در این کشور هم تحقیقات مفصلی انجام دادند. محسن و محمود خلیلی در فرانسه و آلمان از شرکت های متعددی باز دید کردند و در جریان تولید انواع اتصالات گازسوز، رگولاتورها، اجاق گاز رو میزی و ساخت سیلندر قرار گرفتند اما نکته مهم این بود که همچنان چیز زیادی از گرفتن گاز مایع از پالایشگاه، حمل و نقل آن، سیلندر کردن و… نمی دانستند و اطلاعات چندانی هم درباره این موارد در اروپا وجود نداشت و همه آدرس ها به آمریکا و البته تگزاس ختم می شد و برای همین محمود و محسن خلیلی عراقی به آمریکا سفر کردند.
خود او در این بار می گوید:« این سفر من و پدرم در آمریکا 6 ماه طول کشید و ما تا آن جایی که توانستیم مطالعه کردیم و ادبیات کار را جمع کردیم و اولین تجهیزات کار شامل رگولاتور، وسایل گاز سوز، سیلند، فرگاز و اجاق ها را سفارش دادیم. وقتی به ایران برگشتیم تاسیسات تپه سفید را راه اندازی و شروع به کار کردیم برای مدت طولانی پالایشگاه آبادان محل برداشت گاز مایع بود و بعد پالایشگاه تهران و اصفهان هم اضافه شدند.»
در واقع مهم ترین دستاورد سفر محسن خلیلی و پدرش به فرانسه، آلمان و آمریکا پایه گذاری صنعت گاز مایع در ایران است. محسن خلیلی همچنن پایه گذار صنعت LPG در ایران است و 60 سال پیش منابع اصلی و به روز همچون کتاب«بیوتین پروپین» را به ایران آورد و منتشر کرد و با همکاری افراد کارشناسی در شرکت نفت، وزارت کار و شرکت فرآورده های گاز که آن زمان تازه احداث شده بود، استانداردهای لازم را نوشت و پایه گذاری کرد.
شرکت بوتان اولین تولید کننده لوازم گاز سوز در ایران
محسن خلیلی و پدرش بعد از مدتی شرکت بوتان را با 6 نفر راه اندازی کردند و توزیع سیلندر گاز را شروع کردند. در کنار توزیع گاز مایع محسن خلیلی برای توسعه فرهنگ مصرف گاز مایع به فکر راه اندازی مجموعه ای صنعتی برای تولید لوازم خانگی گاز سوز هم افتاد که کارش را از کارگاهی در زیر زمینی کوچک شروع کرد. شرکت بوتان چند سال بعد از توزیع گاز و تولید لوازم گاز سوز و البته گسترش مصرف گاز مایع در کشور و اقبال به استفاده از لوازم گاز سوزدر بین مردم به فکر تولید سیلندر در داخل کشور افتاد و با گرفتن وام از بانک توسعه صنعتی کارخانه را راه اندازی کردند. شرکت بوتان در دهه 40 و 50 با افزایش مصرف گاز مایع در کشور و ورد شرکت های رقیب توسعه و رشد سریعی را شاهد بود و در این بین برادران مهندس خلیلی هم که تحصیل کرده بودند به مجموعه اضافه شدند و حتی حدود 45 سال پیش در این مجموعه صنعتی خانوادگی تقسیم کار هم صورت گرفت به گونه ای که به گفته محسن خلیلی «شرکت بوتان را دو قسمت کردیم» قسمتی که برای توزیع گاز بود را من اداره می کنم و قسمتی هم که سازندگی است برادرانم مسئولیت اش را برعهده دارند.
توسعه با تشکلگرایی و مسئولیت اجتماعی رقم می خورد
مهندس محسن خلیلی با بیش از 6 دهه فعالیت مستمر در حوزه صنعت کشور معتقد است توسعه کشور تنها با تشکلگرایی و همفکری رقم می خورد و از همین رو از سال های قبل از انقلاب و همزمان با فعالیت صنعتی حضوری فعال در تشکل های مرتبط با صنعت ، صنعت گاز مایع، تولید لوازم خانگی داشته و در چندین دوره عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و تهران بوده است. او از پایه گذاران و روسای سندیکای توزیع کنندگان گاز، سندیکای لوازم خانگی و انجمن مدیران صنایع در سال 1359 و کنفدراسیون صنعت بوده است. مهندس خلیلی با وجود 90 سال سن همچنان فعال است او به صورت گسترده در فعالیت های صنعتی و تشکلی حضور دارد.
